Veel mensen denken dat de vouwfiets een moderne variant van de standaardfiets is, ontwikkeld om deze standaardfiets eenvoudiger mee te nemen in de trein en in de auto. De vouwfiets is echter vrijwel net zo oud als de normale fiets. In de geschiedenis heeft de vouwfiets al vele bijzondere doeleinden gehad.
Al aan het eind van de 19e eeuw werden de eerste vouwfietsen ontwikkeld. In Nederland produceerden diverse fietsenmakers en smeden de vouwfiets. In die tijd werd deze ook wel de schippersfietsen genaamd. De fietsen werden namelijk veel gebruikt in de scheepvaart. Deze eerste vouwfietsen werden gemaakt door bij normale fietsen diverse scharnieren in te bouwen. Meestal was het middelste gedeelte van het frame inklapbaar.
Naast de scheepvaart werden de eerste vouwfietsen vooral gebruik voor militaire doeleinden. Overal ter wereld werden deze fietsen geproduceerd, maar vooral in Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk en Engeland was de fiets populair. De eerste militaire vouwfietsen kwamen uit Amerika (de fiets Ryan) en Frankrijk (de fiets Gerard met het zadel boven het achterwiel) en werden eind 19e eeuw geproduceerd. Ook het Nederlandse leger raakt geïnteresseerd in de vouwfiets. Er zijn rond 1900 een aantal modellen op de markt:
Vouwfietsen werden zowel in de Eerste Wereldoorlog als de Tweede Wereldoorlog gebruikt doormilitairen. De fiets werd vooral gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken, voor koeriers en om militairen geluidloos te verplaatsen.
De vouwfiets wordt nog steeds veelvuldig gebruikt in legers. Defensie werkt momenteel aan een elektrische vouwfiets voor de Nederlandse missie in Afghanistan, de Trefecta. Deze fiets is gebouwd van zeer stevig materiaal waardoor hij moeilijk te verwoesten is en veel gewicht kan dragen. De topsnelheid die gehaald kan worden is 70 km per uur. Een fiets heeft naast deze voordelen ook een vriendelijker uiterlijk. In veel oorlogsgebieden rijden pantsers met veel machtsvertoon door de straten, tijdens een vredesmissie is een fiets dan een goede tegenhanger.
In de jaren `20 werd er door fietsenmakers vooral gewerkt aan opvouwbare sturen. De brede fietsensturen belemmerden namelijk de weg in de smalle gangetjes van Nederlandse huizen. Rond 1930 werden de eerste vouwfietsen speciaal voor forenzen op de markt gebracht. Eerst werd dit tientallen jaren door normale fietsenmakers gedaan, maar naarmate de vraag toenam kwamen er speciale vouwfiets producenten op de markt. Steeds meer Nederlanders beseften dat de vouwfiets ideaal was voor het afleggen van woon- werkverkeer.
Door de toenemende vraag naar vouwfietsen werd ook de kwaliteit van de fietsen beter. Ook de eerste vouwfietsen voor forenzen waren slechts normale fietsen met wat scharnieren. Deze evolueerden echter naar moderne vouwfietsen met kleinere wielen, andere afmetingen, lichter materiaal en een geavanceerde vouwtechniek.